Thoát vị đĩa đệm: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Thoát vị đĩa đệm là một căn bệnh có thể xảy ra do quá trình thoái hóa tự nhiên hoặc do các yếu tố cơ học tác động gây chấn thương. Thoái hóa đĩa đệm gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm và ảnh hưởng đến cuộc sống của người bệnh. Bài viết dưới đây sẽ chia sẻ cho bạn thông tin về bệnh thoát vị đĩa đệm, nguyên nhân và cách điều trị bệnh. 

Thoát vị đĩa đệm là gì?

Cột sống của con người được cấu tạo từ hai cơ quan chính đó là đĩa đệm và đốt sống. Đĩa đệm có vị trí nằm giữa các đốt sống, được cấu tạo từ sụn và sợi. Đĩa đệm có chức năng phân tán lực nén và giúp cột sống vận động. Vậy thoát vị đĩa đệm là gì bệnh gì?

Thoát vị đĩa đệm là tình trạng đĩa đệm bị thoái hóa, làm giảm đàn hồi, nứt rách vòng sụn. Nhân nhầy trong đĩa đệm sẽ bị tràn ra bên ngoài và chèn ép lên các cơ quan lân cận. Thoát vị có thể xảy ra ở bất cứ địa điểm nào trên cột sống nhưng phổ biến nhất là ở đĩa đệm thắt lưng và cổ. 

Bệnh thoát vị đĩa đệm xảy ra nhiều nhất ở độ tuổi từ 20 – 55 tuổi. Hiện nay, bệnh có xu hướng trẻ hóa do thói quen sống và sinh hoạt thiếu lành mạnh, khoa học. 

Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm

Đĩa đệm bị thoái hóa là hệ quả tuổi tác hoặc do bệnh lý trong cơ thể. Hai hệ quả này cộng hưởng sẽ dẫn đến hiện tượng đĩa đệm bị suy yếu, thoái hóa nhân nhầy, nứt rách vòng sợi và gây ra hiện tượng thoát vị. Bên cạnh đó, đĩa đệm cũng có thể bị nứt và thoát nhân nhầy ra bên ngoài do chấn thương cột sống. 

Một số nguyên nhân thoát vị đĩa đệm bao gồm:

• Tuổi tác: Tuổi tác càng lớn sẽ khiến đĩa đệm và các cơ quan trong cơ thể suy yếu, tổn thương. Theo thời gian, vòng sợi có xu hướng mỏng dần, nứt rách và nhân nhầy thoát ra bên ngoài. Bệnh thường có diễn biến chậm và phát sinh các triệu chứng âm thầm.
• Chấn thương: Tương tự như các mô xương, đĩa đệm có thể bị nứt và rách khi chịu tác động cơ học mạnh. Chấn thương đột ngột sẽ khiến vòng sợi bị nứt và tràn nhân nhầy ra bên ngoài.
• Thói quen sinh hoạt, làm việc: Lao động nặng nhọc, quá mức, duy trì các tư thế sai lệch sẽ làm gia tăng áp lực lên đĩa đệm. Cộng với quá trình thoái hóa tự nhiên, thói quen xấu này sẽ khiến đĩa đệm bị nứt và tràn dịch ra các cơ quan xung quanh. 
• Yếu tố rủi ro: Thoát vị đĩa đệm có thể xảy ra khi cơ thể gặp phải một số tình trạng như béo phì, rối loạn miễn dịch, cấu trúc cột sống bất thường, tiền sử gia đình mắc các bệnh lý về cột sống. 
• Do một số bệnh lý: Đĩa đệm có thể bị thoát vị do ảnh hưởng bởi một số bệnh lý như thoái hóa cột sống, lao cột sống, viêm khớp dạng thấp, tiểu đường, rối loạn chuyển hóa như gút…

Nhận biết được nguyên nhân bị thoát vị đĩa đệm, người bệnh có thể phòng ngừa bằng những thói quen sống lành mạnh, khoa học hơn.  

Triệu chứng thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm là một căn bệnh khởi phát chậm và tiến triển âm thầm, trừ những trường hợp nứt rách đĩa đệm do chấn thương mạnh. Dấu hiệu thoát vị đĩa đệm lâm sàng còn phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ thoát vị và vị trí đĩa đệm bị tổn thương. 

Vậy bệnh thoát vị đĩa đệm đau như thế nào? Dưới đây là một số dấu hiệu khi đĩa đệm bị tổn thương:

• Cổ hoặc thắt lưng xuất hiện các cơn đau dai dẳng, âm ỉ, kèm theo tình trạng mỏi và giảm trương lực.
• Mức độ đau sẽ tăng lên khi lao động nặng, ngồi và đi lại nhiều.
• Cổ và lưng bị cứng khớp, đau sau khi ngủ dậy.
• Các biểu hiện thoát vị đĩa đệm lâm sàng thường kéo dài theo từng đợt, mỗi đợt diễn ra vài ngày hoặc vài tuần.
• Lúc đầu, cơn đau có xu hướng khu trú ở vai hoặc lưng nhưng sau đó sẽ lan xuống tay, hông và chân.
• Người bệnh cảm thấy tê bì và giảm khả năng lao động. 

Tình trạng thoát vị đĩa đệm có nguy hiểm không?

Tương tự như các bệnh xương khớp khác, thoát vị đĩa đệm có diễn biến âm thầm và không thể điều trị hoàn toàn. Tuy nhiên, bệnh lý này không đe dọa đến tính mạng và có thể kiểm soát thông qua quá trình chăm sóc và điều trị. 

Đối với những trường hợp người bệnh chủ quan và không can thiệp kịp thời, thoát vị có thể gây ra các biến chứng như sau:

• Hội chứng chùm đuôi ngựa: Đây là biến chứng thường gặp của bệnh thoát vị đĩa đệm ở lưng. Tình trạng này xảy ra khi cột sống chèn ép lên dây thần kinh, dẫn đến tình trạng suy yếu và rối loạn chức năng. Hội chứng chùm đuôi ngựa có các triệu chứng như đau thắt lưng dữ dội, bí tiểu, mất tự chủ khi tiểu, tê và yếu chi dưới, táo bón…
• Tàn phế: Đối với những trường hợp bị thoát vị đĩa đệm nghiêm trọng, cấu trúc cột sống sẽ mất ổn định. Từ đó gây ra tình trạng cong vẹo, giảm khả năng vận động và thậm chí là tàn phế.
• Hội chứng thiểu năng tuần hoàn hệ thống động mạch sống – nền: Biến chứng này thường xảy ra do thoát vị đĩa đệm ở cổ. Điển hình bởi triệu chứng ù tai, chóng mặt, mệt mỏi, mất thăng bằng, giảm thích lực. 

Chẩn đoán bệnh thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm gây ra các triệu chứng tương tự như bệnh thoái hóa khớp và viêm khớp dạng thấp. Sau khi thăm khám lâm sàng, bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện một số kỹ thuật chẩn đoán cận lâm sàng như sau:

• Chụp X quang: Kỹ thuật này sẽ giúp bác sĩ xác định một số bệnh lý có ảnh hưởng đến hiện tượng thoát vị đĩa đệm như lao cột sống, viêm dính khớp cột sống, thoái hóa cột sống…
• Chụp MRI cộng hưởng từ: MRI là kỹ thuật có giá trị nhất trong việc chẩn đoán bệnh thoát vị đĩa đệm. Qua hình ảnh MRI, bác sĩ sẽ xác định được vị trí và mức độ đĩa đệm bị thoát vị. 
• Chụp cắt lớp vi tính CT: Chụp CT sẽ được thực hiện trong trường hợp không có điều kiện hoặc chống chỉ định với chụp MRI.
• Điện cơ đồ: Đây là kỹ thuật chẩn đoán nhầm đánh giá hoạt động của cơ bắp. Kỹ thuật này sẽ giúp bác sĩ xác định được mức độ chèn ép dây thần kinh và giai đoạn tiến triển của bệnh. 
• Xét nghiệm công thức máu: Xét nghiệm công thức máu sẽ được chỉ định nếu bác sĩ nghi ngờ tổn thương đĩa đệm do bệnh lý ác tính hoặc viêm nhiễm. 

Các phương pháp điều trị bệnh thoát vị đĩa đệm

Mục tiêu chính khi điều trị thoát vị đĩa đệm là giảm các cơn đau nhức, bảo tồn chức năng đĩa đệm, phục hồi vận động và phòng ngừa biến chứng. Phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào mức độ tổn thương của đĩa đệm, độ tuổi…

Sử dụng thuốc Tây y

Sử dụng thuốc Tây sẽ được chỉ định trong giai đoạn đĩa đệm bị lồi, bao xơ chưa rách và chưa có những biến chứng nặng nề. Các thuốc Tây y có tác dụng giảm rối loạn đau, tê bì và một số triệu chứng đi kèm, đồng thời giúp phục hồi và cải thiện chức năng vận động. Một số loại thuốc Tây y được dùng để chữa trị các triệu chứng bệnh như: 

• Thuốc giảm đau: Thuốc giảm đau Paracetamol và NSAID (Meloxicam, Piroxicam…) được ưu tiên sử dụng trong điều trị thoát vị đĩa đệm. Tuy nhiên, khi người bệnh đáp ứng thuốc kém, bác sĩ sẽ kết hợp chữa trị với một số thuốc giảm đau gây nghiện opioids.
• Thuốc giãn cơ: Thuốc giãn cơ Eperisone có tác dụng thư giãn cơ bắp và hạn chế đau nhức do tăng trương lực cơ. Loại thuốc này có thể được chỉ định cho người cao tuổi.

• Thuốc giảm đau thần kinh: Thuốc giảm đau thần kinh Gabapentin, Pregabalin được chỉ định trong trường hợp cơn đau không thuyên giảm khi sử dụng thuốc giãn cơ, thuốc giảm đau thông thường. Thuốc giúp giảm đau rõ rệt đối với triệu chứng đau khởi phát do chèn ép dây thần kinh.
• Thuốc tiêm corticoid: Thuốc được tiêm quanh rễ thần kinh hoặc tiêm ngoài màng cứng. Corticoid có tác dụng giảm viêm, đau do thoát vị gây ra. Loại thuốc này có tác dụng điều trị cao nhưng lại gây ra nhiều biến chứng và tác dụng phụ. 

Khi sử dụng các loại thuốc Tây y, người bệnh phải tuân theo phác đồ điều trị của bác sĩ. Tránh trường hợp tự ý mua thuốc uống hoặc thay thế thuốc chữa bệnh đã được chỉ định. 

Can thiệp ngoại khoa

Can thiệp nội khoa sẽ được chỉ định sau khi điều trị nội khoa thất bại từ 5 – 8 tuần. Lúc này, bao xơ đĩa đệm đã bị rách hoàn toàn và dây thần kinh bị chèn ép nghiêm trọng. Ngoài ra, phẫu thuật cũng được cân nhắc khi thoát vị đĩa đệm khiến người bệnh đau dữ dội và không cải thiện khi sử dụng thuốc. 

Một số phương pháp phẫu thuật được áp dụng trong điều trị thoát vị đĩa đệm như:

• Phẫu thuật lấy nhân đĩa đệm: Phương pháp này được thực hiện nhằm loại bỏ nhân đĩa đệm bị thoát vị và cắt bỏ phần đĩa đệm bị nhô ra ngoài gây chèn ép dây thần kinh.
• Phẫu thuật thay đĩa đệm nhân tạo: Khi đĩa đệm bị nứt rách hoàn toàn, bác sĩ sẽ loại bỏ nhân nhầy. Sau đó, bác sĩ sẽ thay thế đĩa đệm hư tổn bằng đĩa đệm nhân tạo. 

Can thiệp ngoại khoa cũng được chỉ định đối với những trường hợp đĩa đệm bị thoát vị do cấu trúc cột sống bất thường. 

Phẫu thuật sẽ giúp ổn định lại cấu trúc cột sống, phục hồi khả năng vận động và giảm tình trạng đau nhức. Với kỹ thuật mổ mới và thiết bị hiện đại, khả năng phục hồi sau phẫu thuật tương đối cao. Tuy nhiên, bệnh vẫn có khả năng tái lại sau mổ. 

Đông y điều trị thoát vị đĩa đệm

Theo Đông y, thoát vị đĩa đệm là chứng yêu thống, khí huyết tuần hoàn kém, kinh lạc bị tắc nghẽn. Từ đó gây đau nhức ở vùng cột sống hoặc các dây thần kinh khác. Các bài thuốc Đông y không chỉ giúp giảm đau cột sống mà còn giúp bồi bổ can thận và cải thiện sức khỏe từ sâu bên trong. 

• Bài thuốc số 1: 16g lá lốt, 300g rễ ngưu tất, 20g đỗ trọng, 20g ý dĩ. Người bệnh rửa sạch các nguyên liệu trên, sắc với 4 bát nước trong 20 phút. Uống thuốc 3 lần/ngày, uống liên tục trong 4 tuần để đạt hiệu quả rõ rệt.
• Bài thuốc số 2: Ma hoàng, cát căn, quế chi, độc hoạt, xuyên ô, tế tân mỗi vị 9g, cam thảo 6g. Người bệnh sắc tất cả các dược liệu trên, uống thuốc hàng ngày sau bữa ăn 30 phút. 
• Bài thuốc số 3: Cam thảo 3g, đẳng sâm, xuyên khung, độc hoạt mỗi vị 9g, cỏ xước 9g, thạch chi 15g, tân giao 12g, tang ký sinh 18g. Bạn rửa sạch các nguyên liệu trên, cho vào bình sắc cùng 1 lít nước và uống mỗi ngày 1 thang. 

Để đạt hiệu quả chữa trị tối đa, người bệnh nên tìm đến các phòng khám Đông y để thăm khám, chẩn đoán bệnh. Không được tự ý sử dụng các loại thuốc Đông y vì có thể gây ra nhiều nguy hại cho sức khỏe. 

Mẹo dân gian chữa bệnh tại nhà

Đối với những trường hợp nhẹ, người bệnh có thể điều trị thoát vị đĩa đệm bằng những cây thuốc vườn nhà. Các vị thuốc này là những dược liệu lành tính, an toàn và ít gây ra các tác dụng phụ. 

• Ngải cứu: Ngải cứu có công dụng tán hàn thấp, cải thiện lưu thông máu và làm giảm đau nhức. Bạn sao ngải cứu với một ít muối hạt đến khi lá khô lại. Bạn cho hỗn hợp này vào một chiếc khăn mỏng và chườm lên vùng cột sống bị đau nhức. 
• Xương rồng: Xương rồng là một dược liệu có tính hàn, giúp thanh nhiệt, giải độc và giảm đau nhức. Ngoài ra, xương rồng còn chứa vitamin C và chất chống oxy hóa dồi dào có tác dụng rất tốt đối với xương khớp. Bạn cho xương rồng vào chảo rang với một ít muối. Dùng một chiếc khăn bọc hỗn hợp lại rồi đắp trực tiếp lên vùng cột sống bị đau nhức.
• Đu đủ xanh: Đu đủ xanh có chứa hoạt chất papain có tác dụng kích thích lưu thông máu rất tốt và giúp đẩy lùi tình trạng đau nhức. Bạn có thể ngâm đu đủ xanh và rượu gừng, đắp hỗn hợp lên vùng bị đau nhức. 

Một số biện pháp điều trị khác

Đối với tình trạng bệnh ở mức độ nhẹ, chưa rách bao xơ, người bệnh có thể áp dụng một số biện pháp điều trị dưới đây:

• Thể dục trị liệu: Người bệnh có thể tập các bài tập trị liệu để cải thiện chức năng vận động, giảm đau nhức và phục hồi đĩa đệm bị tổn thương. Biện pháp này cũng được chỉ định sau phẫu thuật để phục hồi chức năng. 
• Massage trị liệu: Sử dụng các động tác xoa bóp, bấm huyệt để tăng cường lưu thông máu, kéo giãn cột sống và làm giảm cơn đau. 
• Phương pháp laser: Kỹ thuật này được thực hiện bằng cách dùng năng lượng của tia laser đốt bỏ một ít nhân nhầy trong đĩa đệm. Từ đó làm giảm áp suất nội đĩa, cải thiện tình trạng đau nhức và giảm mức độ chèn ép lên dây thần kinh. 

• Phương pháp sóng radio: Sử dụng sóng radio để kéo nhân nhầy về vị trí giữa đĩa đệm. Từ đó làm giảm mức độ chèn ép lên dây thần kinh và hạn chế tình trạng rách bao xơ đĩa đệm. 
• Đeo đai lưng hỗ trợ: Sử dụng đai lưng sẽ giúp làm giảm áp lực lên cột sống, bảo tồn đĩa đệm và giảm mức độ chèn ép lên dây thần kinh. Ngoài ra, việc đeo đai lưng sẽ giúp giảm một số tư thế đi đứng, làm việc sai lệch. 

Lời khuyên dành cho người bị thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm có thể xảy ra ở bất kỳ lứa tuổi nào và bệnh đang có dấu hiệu trẻ hóa. Bệnh lý này không thể điều trị hoàn toàn mà chỉ giúp kiểm soát các cơn đau nhức và hạn chế biến chứng. Ngoài việc chữa trị, người bệnh cần xây dựng cho bản thân một lối sống khoa học, lành mạnh để rút ngắn thời gian điều trị bệnh. 

• Người bệnh có thể chườm nóng, chườm lạnh lên những vùng cột sống lưng, cổ bị sưng viêm, đau nhức. 
• Bệnh nhân nên giảm cân nếu bị thừa cân, béo phì. Cân nặng quá mức cho phép sẽ làm tăng áp lực lên đĩa đệm khiến bao xơ bị nứt rách và tăng mức độ chèn ép lên dây thần kinh. 
• Người bệnh không được mang vác nặng, thường xuyên lao động hoặc tập luyện thể thao quá mức. Thay vào đó, bạn nên lựa chọn tập luyện những bộ môn đơn giản như đi bộ, chạy bộ, đạp xe…
• Xây dựng thói quen ăn uống đều độ, nghỉ ngơi hợp lý để tăng cường sức khỏe, nâng cao sức đề kháng cho cơ thể và phòng ngừa bệnh tật. 
• Thận trọng khi tham gia giao thông, lao động, chơi thể thao nhằm hạn chế nguy cơ chấn thương xương khớp do tai nạn. 
• Bệnh nhân nên tránh làm việc căng thẳng, lo âu kéo dài. Bạn nên duy trì một thói quen sống vui vẻ, lạc quan, tích cực. 
• Nên tìm gặp một số bác sĩ vật lý trị liệu để được hỗ trợ các động tác thể dục phù hợp. Ngoài ra, bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn thay đổi một số tư thế, thói quen xấu làm tăng áp lực lên cột sống. 
• Thăm khám bác sĩ chuyên khoa sớm nhất nếu thấy tình trạng thoát vị đĩa đệm không thuyên giảm và xuất hiện nhiều biến chứng. 

Thoát vị đĩa đệm là một bệnh lý khá phổ biến mà nhiều người mắc phải hiện nay. Tuy không đe dọa đến tính mạng nhưng bệnh sẽ gây ra các triệu chứng đau nhức kéo dài, khó chịu. Các triệu chứng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống và sinh hoạt của người bệnh. Chính vì thế, ngay khi có triệu chứng, bạn nên chủ động tìm gặp bác sĩ để được chẩn đoán và can thiệp y tế sớm nhất.