Buồng trứng đa nang là bệnh gì? Ảnh hưởng đến sinh sản và sức khỏe thế nào?

Buồng trứng đa nang là một bệnh liên quan đến hormone sinh dục xảy ra ở bất kì đối tượng phụ nữ nào trong độ tuổi sinh sản, gây tác động xấu đến khả năng sinh nở và kéo theo nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác. 

Bệnh buồng trứng đa nang là gì?

Buồng trứng đa nang (tên khoa học là PCOS – Polycystic Ovary Syndrome) là một hội chứng bệnh lý xảy ra ở những phụ nữ có quá nhiều hormone sinh dục nam (Androgen); trong khi lượng hormone sinh dục nữ trong cơ thể tương xứng.

Điều này cản trở và gây tác động đến quá trình rụng trứng hay còn gọi là rối loạn phóng noãn. Nếu không được điều trị kịp thời bệnh sẽ ảnh hưởng đến sự mất cân bằng hormone, ảnh hưởng đến sức khỏe, tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, tim mạch và rối loạn sinh sản.

Ở đối tượng mắc đa nang buồng trứng, hormone sinh dục nam tiết ra nhiều hơn so với bình thường ngăn cản sự rụng trứng. Lúc này buồng trứng xuất hiện nhiều cụm nang nhỏ (từ 6 – 10 nang kích cỡ nhỏ hơn 10mm quan sát được trên hình ảnh siêu âm buồng trứng) do noãn không phát triển được. Trứng không trưởng thành và rụng trứng xảy ra không theo chu kỳ.

Phụ nữ mắc phải hội chứng này, buồng trứng sẽ có một lớp vỏ dày bao bọc, nang trứng không thể phát triển nên hàng tháng, trứng không phá được lớp vỏ ngoài, hiện tượng phóng noãn bị ngăn cảm nên không có khả năng thụ thai.

Hầu hết các trường hợp phụ nữ bị bệnh buồng trứng đa nang, cơ thể sẽ kháng insulin ngăn không cho đường (glucose) chuyển hóa.

Việc điều trị kháng insulin được tiến hành bằng cách bổ sung insulin để đưa đường (glucose) vào tế bào, lưu giữ và cung cấp năng lượng cho cơ thể. Khi cơ thể chứa quá nhiều insulin, phụ nữ sẽ thèm ăn, tăng cân và lại sản sinh thêm nhiều kích thích tố nam.

Hội chứng buồng trứng đa nang bệnh học làm ảnh hưởng khoảng 2,2 – 26,7% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Căn bệnh này đã trở thành một trong những nguyên nhân phổ biến gây vô sinh ở phụ nữ. Một nghiên cứu cho biết có đến 70% phụ nữ mắc PCOS nhưng không được chẩn đoán.

Dấu hiệu buồng trứng đa nang cần chú ý

Do sự thay đổi lượng hormone khác nhau dẫn đến những dấu hiệu mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) với từng trường hợp cũng khác nhau.

Có tới 80% phụ nữ mắc PCOS bị béo phì, tập trung vào béo bụng và hơn 70% phụ nữ có hiện tượng lông phát triển nhiều ở mặt, ngực, bụng dưới, lưng hoặc bắp đùi. Những dấu hiệu phổ biến của bệnh:

• Chu kỳ kinh nguyệt bất thường: Chu kỳ không đều hoặc kéo dài hơn bình thường là dấu hiệu phổ biến nhất của PCOS. Ví dụ là trường hợp bạn có ít hơn 9 lần rụng trứng trong một năm, mỗi chu kỳ kéo dài hơn 35 ngày kèm xuất huyết bất thường. Cũng có trường kinh nguyệt có rất ít hoặc rất nhiều hoặc có kinh một cách bất ngờ.
• Khó khăn trong việc thụ thai do không rụng trứng: Những cặp vợ chồng kết hôn và quan hệ bình thường nhưng sau hơn 1 năm vẫn chưa có dấu hiệu mang thai nên chủ động khám sức khỏe cả vợ và chồng để chẩn đoán sớm nguyên nhân.
• Gặp các vấn đề về da: Người bệnh sẽ phải đối mặt với các biểu hiện như da mặt nhờn, mụn trứng cá, mảng da sẫm màu hoặc có vùng da dư thừa ở nách, háng hoặc quanh cổ.
• Chứng ngưng thở lúc ngủ kèm ngủ ngáy cũng là dấu hiệu phổ biến của buồng trứng đa mang. Nguyên nhân của chứng bệnh này là bởi sự rối loạn nội tiết tố trong cơ thể.
• Mọc lông trên mặt và trên người (ngực, bụng, lưng hoặc bắp đùi) do cơ thể sản sinh nhiều nội tiết tố nam.
• Trầm cảm hoặc tâm trạng thay đổi thất thường, thường xuyên cảm thấy lo âu, căng thẳng, vui buồn vô cớ.
• Tăng cân, béo phì do rối loạn chuyển hóa glucid, đường (glucose) không vào được tế bào chuyển đổi thành chất béo gây tích tụ mỡ đặc biệt là mỡ bụng.
• Tóc mỏng hoặc tóc rụng nhiều do các nang tóc thiếu dinh dưỡng, yếu dần rồi rụng đi.
• Có cảm giác đầy bụng, khó chịu vùng bụng – lưng – vùng chậu. Người bệnh có thể có cơn đau âm ỉ hoặc đau nói với mức độ từ nhẹ đến dữ dội như cơn đau của chu kỳ kinh nguyệt.

Nguyên nhân buồng trứng đa nang điển hình ở phụ nữ

Theo các bác sĩ chuyên khoa, nguyên nhân gây buồng trứng đa nang ở phụ nữ có thể đến từ:

Yếu tố di truyền

Yếu tố di truyền là nguy cơ cao nhất gây hội chứng PCOS. Nếu trong gia đình có mẹ, chị gái, em gái của bạn mắc buồng trứng đa nang thì bạn cũng có nguy cơ cao mắc phải bệnh này, tiểu đường hoặc chu kỳ kinh nguyệt không đều.

Các nhà nghiên cứu cũng nghi ngờ khả năng có một số gen nhất định liên quan đến bệnh buồng trứng đa nang.

Cơ thể kháng insulin hoặc do rối loạn trao đổi chất

Hormone insulin là nội tiết tố quan trọng giúp kiểm soát đường (glucose) trong cơ thể, giúp vận chuyển đường trong máu vào tế bào. Nếu cơ thể bạn kháng insulin tức là các mô trong cơ thể có sự đề kháng với tác động của insulin, vô tình làm gián đoạn khả năng sử dụng.

Khi đó, tuyến tụy sẽ tiết ra nhiều insulin hơn để cung cấp đường cho tế bào. Lượng insulin dư thừa này tác động xấu đến buồng trứng bằng cách làm cơ thể tăng sản xuất androgen. Sự gia tăng hormone androgen cản trở sự phát triển của nang trứng, làm giảm khả năng rụng trứng, gây ra mụn trứng cá và rụng tóc.

Ngoài ra, khi không được vận chuyển vào tế bào, đường sẽ chuyển đổi thành chất béo khiến người mắc hội chứng PCOS tăng cân, béo phì hoặc rất khó giảm cân.

Chế độ ăn uống

Cũng có nhiều giả thuyết nghi ngờ rằng chế độ ăn uống chứa nhiều tinh bột đường là nguyên nhân gây ra hội chứng đa nang buồng trứng. Trong thực tế, hầu hết người bị PCOS là người béo phì, thừa cân nhưng những người gầy cũng có nguy cơ.

Cơ thể không cân đối, vòng 2 phát phì (béo bụng) là các đặc trưng của hội chứng rối loạn chuyển hóa gây ra bởi sự đề kháng insulin.

Ngoài những nguyên nhân điển hình trên, việc sống trong môi trường ô nhiễm, nhiều chất độc hại cũng làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh ở phụ nữ.

Buồng trứng đa nang có nguy hiểm không? Có con được không?

Buồng trứng đa nang ngoài nguy cơ vô sinh con có thể kéo theo các bệnh nguy hiểm như:

• Đái tháo đường: Có tới hơn 50% phụ nữ bị PCOS mắc bệnh đái tháo đường (type 2) hoặc tiền đái tháo đường trước 40 tuổi. Nguyên nhân đến từ sự rối loạn điều hòa hormone estrogen và lượng insulin trong cơ thể.
• Huyết áp cao: Huyết áp cao là bệnh dễ gặp ở phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang.
• Nồng độ cholesterol trong máu cao: Người bệnh buồng trứng đa nang thường có lượng cholesterol LDL (cholesterol xấu) nhiều hơn HDL (cholesterol tốt) dẫn đến nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và khả năng đột quỵ tăng.
• Ung thư nội mạc tử cung: Khi mắc hội chứng buồng trứng đa nang, người bệnh thường gặp vấn đề rụng trứng, béo phì, kháng insulin và đái tháo đường. Tất cả những bệnh này có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư nội mạc tử cung (màng tử cung) cao hơn người bình thường.
• Nguy cơ vô sinh: Phụ nữ mắc buồng trứng đa nang có kinh nguyệt không đều, ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng gây khó thụ thai ở nữ giới, thậm chí có thể dẫn tới tình trạng hiếm muộn ở các cặp đôi
• Di truyền cho đời sau: Đây là bệnh có khả năng di truyền nên nếu bạn mắc bệnh thì sau này con gái bạn cũng có nguy cơ cao gặp phải buồng trứng đa nang.

Rất nhiều người khi mắc buồng trứng đa nang lo lắng bệnh sẽ ảnh hưởng chức năng sinh sản, thậm chí dẫn đến vô sinh. Tuy nhiên y học đã chỉ ra đây chỉ là một căn bệnh phụ khoa gặp ở phụ nữ, người bệnh vẫn có khả năng mang thai tự nhiên.

Thực tế nhiều trường hợp mắc buồng trứng đa nang không thể mang thai, tuy nhiên vẫn có những trường hợp mang thai được nếu người bệnh được điều trị kịp thời.

Tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng đa nang buồng trứng

Đa số các trường hợp đa nang buồng trứng sẽ được chẩn đoán bằng hình ảnh siêu âm. Thực tế, siêu âm hình ảnh có thể phát hiện đến 90% trường hợp mắc bệnh. Tuy nhiên, để chính xác nhất, các bác sĩ vẫn đưa ra những tiêu chuẩn nhất định trong quy trình chẩn đoán, bao gồm:

• Chu kỳ kinh nguyệt: Trường hợp kinh nguyệt thưa, chu kỳ thường trên 35 ngày hoặc vô kinh trên 6 tháng.
• Cường androgen: Dấu hiệu điển hình của chứng cường androgen là lông mọc rậm hơn và bị mọc mụn trứng cá bất thường.
• Hình ảnh chẩn đoán: Trong ngày thứ 2 – 5 của chu kỳ siêu âm phát hiện 12 nang có kích thước từ 2 – 9 mm, ít nhất 1 bên buồng trứng có dấu hiệu tăng thể tích 10 cm3.

Những người có tối thiểu 2 dấu hiệu trên đây được chẩn đoán là mắc đa năng buồng trứng.

Phương pháp điều trị buồng trứng đa nang hiệu quả

Y học ngày càng phát triển, hội chứng buồng trứng đa nang ngày nay được điều trị bằng rất nhiều phương pháp khác nhau để phù hợp với nhu cầu của từng người, giúp điều hòa kinh nguyệt và điều trị khả năng sinh sản.

Mẹo dân gian

Mẹo dân gian sử dụng những nguyên liệu tự nhiên để điều trị tình trạng buồng trứng đa nang.

• Sử dụng giấm táo: Đây là một loại giấm quen thuộc được lên men từ táo và nước có công dụng trong làm đẹp da, thải độc tố cơ thể, điều trị các bệnh phụ khoa, hỗ trợ điều trị đa nang buồng trứng. Chị em chỉ cần lấy 2 thìa cà phê giấm táo pha vào nước ấm để uống mỗi buổi sáng.
• Uống nước ngải cứu: Tinh dầu trong ngải cứu giúp cân bằng hormone, ổn định chu kỳ kinh, tăng khả năng thụ thai của chị em. Để chữa buồng trứng đa nang, chị em cần chuẩn bị 1 nắm ngải cứu tươi, ngâm với nước muối loãng trong 5 – 10 phút rồi rửa lại với nước. Sau khi để ráo nước thì cho ngải cứu vào nước đun sôi và dùng nước này để uống.
• Sử dụng dầu dừa: Dầu dừa được biết đến là nguyên liệu làm đẹp hiệu quả, có tác dụng cân bằng lượng đường trong máu, kháng viêm, kháng khuẩn, hỗ trợ cơ thể hấp thụ vitamin và khoáng chất. Đặc biệt trong dầu dừa có axit béo tự nhiên, kết hợp với chất chống oxy hóa nên sẽ cân bằng lượng đường trong máu cũng như hoạt động bài tiết insulin, từ đó hỗ trợ điều trị đa nang buồng trứng.

Tây y điêu trị hội chứng đa nang buồng trứng

Điều trị hội chứng buồng trứng đa nang bằng thuốc Tây y được phần lớn người lựa chọn do điều trị kết quả nhanh hơn, triệt để hơn và không gây béo. Một số loại thuốc, thực phẩm chức năng được khuyên dùng:

• Thuốc kích thích rụng trứng Clomiphene Citrate: Clomifene được điều chế dạng viên nén kích thích sự rụng trứng bằng cách giải phóng các hormone trong trường hợp chu kỳ kinh nguyệt không đủ kích thích rụng trứng. Đối với người bị buồng trứng đa nang do trứng kém phát triển, không đủ chín nên không thể phóng noãn, dùng thuốc Clomiphene Citrate kích thích trứng rụng để dễ thụ thai hơn.
• Thực phẩm chứa Myo – Inositol: Inositol đã được chứng minh có khả năng tăng cường chuyển hóa chất, bồi bổ trứng phát triển, kích thích rụng trứng, điều hòa nội tiết để trứng chín và rụng tự nhiên từ đó tăng khả năng thụ thai. Đối với bệnh nhân bị đa nang buồng trứng điều trị bằng inositol sẽ lâu hơn nhưng an toàn và đặc biệt gần như không có tác dụng phụ.
• Thuốc tránh thai kết hợp: Đây là những loại thuốc có chứa estrogen và progestin, khi được đưa vào cơ thể sẽ ngăn chặn sự sản sinh androgen và cân bằng estrogen cho cơ thể. Không chỉ có công dụng hỗ trợ điều trị bệnh lý đa nang buồng trứng, thuốc còn làm giảm nguy cơ bị u, ung thư lạc nội mạc tử cung.
• Metformin: Sử dụng với mục đích giảm thiểu insulin trong cơ thể, ngăn ngừa nguy cơ mắc đái tháo đường type 2 và gia tăng khả năng thụ thai thành công.

Ngoài việc dùng thuốc, các can thiệp hỗ trợ cũng được sử dụng trong trường hợp chị em phụ nữ khó có khả năng mang thai. Hai phương pháp được áp dụng phổ biến nhất là thụ tinh nhân tạo và thụ tinh trong ống nghiệm.

• Thụ tinh nhân tạo (IUI): Là phương pháp bơm tinh trùng vào buồng tử cung để hỗ trợ việc thụ tinh diễn ra nhanh chóng và chính xác hơn. Những trường hợp được chỉ định áp dụng thụ tinh nhân tạo là người mắc đa nang buồng trứng gây nên rối loạn phóng noãn; trường hợp chồng bị chứng tinh trùng yếu, tinh trùng ít. Điều kiện áp dụng là người bệnh cần phải tối thiểu 1 bên vòi trứng còn hoạt động bình thường.
• Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF): Có tỉ lệ thành công cao hơn so với IUI. Các bác sĩ sẽ tiến hành kích trứng và lấy trứng ra ngoài, tạo phôi với tinh trùng trong ống nghiệm. Sau khi phôi được tạo thành công sẽ cấy vào tử cung người phụ nữ. Những người mắc lạc nội mạc tử cung, vòi trứng tổn thương; chồng bị tinh trùng yếu, tinh trùng ít đều có thể áp dụng IVF vì tỉ lệ thành công rất cao.

Đông y chữa buồng trứng đa nang

Thuốc Đông y điều trị hội chứng buồng trứng đa nang mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh vì đồng thời giải quyết nhiều triệu chứng của bệnh cùng lúc.

Chị em có thể tham khảo các bài thuốc Đông y thường được sử dụng sau:

• Bài thuốc 1: Nguyên liệu gồm sinh địa 16g, kỷ tử 16g, đương quy 12g, mẫu đơn bì 12g, mẫu đơn trắng 12g, mạch môn 12g, tử đan sâm 12g, tri mẫu 12g, hoài ngưu tất 12g, ích mẫu 12g. Đem các nguyên liệu với 6 bát nước cho đến khi nước thuốc còn 1/3 thì chia làm 3 phần và uống vào sáng, trưa, tối.
• Bài thuốc 2: Nguyên liệu gồm đẳng sâm 12g, miên hoàng kỳ 12g, bạch truật 12g, mẫu đơn trắng 12g, đương quy 12g, kỷ tử 12g, sinh địa 12g, quế nhục 4g, đại táo 3 quả, cam thảo 4g, đỗ trọng 12g. Đem các nguyên liệu đi sắc nước, chia làm 3 phần và uống vào sáng, trưa, tối.

Mắc buồng trứng đa nang nên ăn gì, kiêng gì?

Chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt là những nguyên nhân gây đa nang buồng trứng. Do vậy để cải thiện tình trạng bệnh và đảm bảo sức khỏe thì việc xây dựng lại chế độ ăn uống là vô cùng cần thiết.

Một số thực phẩm tốt cho người bệnh buồng trứng đa nang bao gồm:

• Thực phẩm giàu sắt: Sắt là có tác dụng tăng cường chức năng buồng trứng và ngăn ngừa thiếu máu. Chị em phụ nữ có thể bổ sung sắt bằng cách thêm vào bữa ăn thịt bò, thịt cừu, sò, trai, cải xoong, rau cải bó xôi, hạt hạnh nhân, lòng đỏ trứng…
• Rau có màu xanh đậm: Rau cung cấp cho cơ thể các dưỡng chất cần thiết như calci, magie, kali, các vitamin C, E, K, B… Đối với người buồng trứng đa nang thì bổ sung rau xanh sẽ giúp giảm cân và kiểm soát bệnh hiệu quả. Các loại rau có màu xanh đậm có thể kể đến: bông cải xanh, bắp cải, rau cải, súp lơ xanh, xà lách…
• Thực phẩm giàu vitamin tự nhiên: Vitamin đóng vai trò vô cùng quan trọng trong chế độ ăn của người mắc buồng trứng đa nang. Vitamin giúp tăng cường chuyển hóa đường, chất béo, tăng cường sức đề kháng. Các loại thực phẩm giàu vitamin có nấm, bí ngô, cà chua, ớt chuông, củ cải, cà rốt, dưa chuột…
• Trái cây ít đường: Những người mắc buồng trứng đa nang thường có cơ thể không cân đối, do vậy để cải thiện tình trạng sức khỏe thì sử dụng những loại trái cây ít đường nhằm cung cấp vitamin mà vẫn an toàn là sự lựa chọn cần thiết. Cam, quýt, kiwi, dâu tây, ổi, nho, đào, bưởi… là những trái cây người bệnh nên sử dụng.
• Thực phẩm giàu omega – 3: Omega-3 là chất béo tốt giúp phụ nữ mắc buồng trứng đa nang duy trì cân nặng, cân bằng nội tiết, tăng khả năng sinh sản. Omega-3 có nhiều trong cá loại cá (cá ngừ, cá hồi, cá thu, các trích…), dầu vừng, dầu đậu nành, dầu oliu,…

Bên cạnh đó, có những thực phẩm sau người mắc buồng trứng đa nang nên tránh:

• Thực phẩm giàu chất béo: Ăn nhiều chất béo khiến lượng đường trong máu tăng cao gây ra các bệnh lý về tim mạch và tiểu đường. Chất béo còn khiến cân nặng người bệnh tăng không kiểm soát, vô cùng nguy hiểm. Do vậy người mắc buồng trứng đa nang nên tránh là thịt mỡ, khoai tây chiên, bánh ngọt, kem, kẹo…
• Thực phẩm chế biến sẵn: Các loại thực phẩm chế biến sẵn chứa rất nhiều chất phụ gia, hóa chất, chất bảo quản khiến hormone prostaglandins trong cơ thể tăng cao gây ra viêm nhiễm và làm tăng mức insulin trong cơ thể.
• Chất kích thích: Các chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá, thức uống có ga. cafe,… là những thứ người mắc buồng trứng đa nang cần tránh do chúng làm tăng nồng độ insulin, tăng androgen gây mụn trứng cá, mọc lông, tăng cân, ảnh hưởng đến quá trình rụng trứng.

Phòng ngừa buồng trứng đa nang

Có thể thấy, tỷ lệ mắc buồng trứng đa nang ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản ngày càng tăng. Điều này đặt ra những vấn đề nan giải đối với chị em chuẩn bị và đang mong muốn mang thai và sinh con.

Phòng bệnh hơn chữa bệnh, để không phải gánh chịu những tổn thương do bệnh gây nên cũng như bỏ ra một khoản chi phí lớn để điều trị bệnh, chị em nên chủ động hơn trong phòng ngừa sớm.

Một số biện pháp phòng ngừa có thể được áp dụng:

• Kiểm soát cân nặng ở mức ổn định: Việc tăng cân có thể khiến nồng độ androgen và insulin trong cơ thể tăng lên kéo theo các triệu chứng của đa nang buồng trứng. Nếu chị em đang có dấu hiệu của thừa cân, béo phì hãy nhanh chóng xây dựng kế hoạch lấy lại vóc dáng. Điều này có thể giúp khôi phục và ổn định chu kỳ rụng trứng.
• Duy trì chế độ dinh dưỡng: Chế độ ăn uống với các thực phẩm trên đây đều đã được các chuyên gia bác sĩ kiểm định. Những thực phẩm nên ăn cần được tăng cường bổ sung và thực phẩm không tốt cần tránh xa tuyệt đối. Rất nhiều người chủ quan với vấn đề ăn uống nên cho dù cơ thể bình thường cũng dễ bị mắc bệnh hoặc nếu đã có bệnh thì rất khó chữa khỏi.
• Tập luyện mỗi ngày: Những vận động của cơ thể giúp hạn chế quá trình kháng insulin đồng thời làm giảm lượng đường trong máu. Đây là biện pháp phòng ngừa hàng đầu được các bác sĩ khuyến cáo. Chưa kể việc tập luyện còn giúp tăng cường đề kháng, giúp cơ thể phòng tránh nhiều bệnh lý nguy hiểm khác.
• Giữ tâm lý thoải mái: Một trong những nguyên nhân khiến chu kỳ kinh nguyệt thất thường, rối loạn nội tiết tố là do suy nghĩ tiêu cực, stress kéo dài. Những người thường xuyên phải chịu áp lực lớn, suy nghĩ căng thẳng sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Bài viết trên đây đã đưa ra các thông tin giúp bạn giải đáp thắc mắc xung quanh hội chứng buồng trứng đa nang. Hy vọng qua bài viết người bệnh sẽ xây dựng chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý, biết cách sớm phát hiện bệnh và điều trị bệnh theo chỉ định của bác sĩ để có sức khỏe sinh sản tốt nhất.